Ribessen vol fruit…
Bij een bezoek aan onze Fruithof vallen meteen de bessenstruiken op. De rode-, zwarte, witte én kruisbessenstruiken hangen vol fruit. Het zijn allen Ribessen, een familie van zo’n 150 verschillende soorten. De naam ‘Ribes’ is waarschijnlijk door verwarring tot stand gekomen.
Waar komt die naam vandaan?
Ribas is de naam van een rabarbersoort uit Libanon, de Rheum ribas. Deze werd gekweekt voor zijn geneeskrachtige en laxerende werking. De Arabieren die Spanje veroverden, troffen deze plant daar niet aan en droegen de naam over op de aangetroffen zuur smakende aalbessen en noemden deze ‘ribos’ dat later veranderde in ‘ribes’.
De hierna besproken soorten zijn winterharde, maar niet wintergroene struiken. Ze houden van een goede vochthoudende maar wel doorlatende grondsoort en een zonnige beschutte plek. Ze wortelen oppervlakkig. Om beschadiging van het wortelgestel te voorkomen wordt geadviseerd weinig te schoffelen rond de struiken. Ze zijn allemaal zelfbestuivend en in bloei uitstekende pollen- en nectarplanten voor insecten. De vruchten kunnen geoogst worden van juni t/m augustus.
Ribessoorten uitgelicht
Ribes rubrum oftewel de rode aalbes, vormt vruchten op 2- en 3-jarig hout. De vruchten zijn kleiner dan die van de zwarte bes. De rode en witte aalbes staan het liefst in de volle zon en een lichte grondsoort. Hoe zonniger de standplaats des te meer vruchten. Bescherm de stammen met compost zodat er weinig onkruid geschoffeld hoeft te worden. Geef in februari/maart kalium vanwege een goede kleuring van de bes én het voorkomt dode bladranden. Bemest met verteerde stalmest of compost. Op dit moment zijn op onze Verkooptuin de volgende rode bessensoorten verkrijgbaar: ‘Jonkheer van Tets’ en ‘Stanza’, twee vroege soorten met bessen met een goede aromatische smaak. ‘Rondom’ en ‘Rovada’ zijn twee late soorten met mooie grote trossen en een friszure smaak.
De witte aalbes hoort ook tot de Ribes rubrum en hiervan zijn de volgende soorten verkrijgbaar: ‘Witte Hollander’: een vroeg soort, juni/juli. Heeft de grootste productie en de lekkerste bessen van de witte soort. ‘Witte Parel’ is een oud ras, middellaat (half juli), heeft lange trossen met vrij kleine witte bessen én een goede smaak.
Ribes nigrum oftewel de zwarte bes, draagt het meest vruchten op de jonge takken, dus 1-jarig hout. Deze bes kan meer schaduw verdragen dan de aalbessenstruiken. De bessen zijn rijk aan vitamine C, bevatten veel pectine en worden in Frankrijk gebruikt voor de bereiding van de likeur ‘Crème de cassis’. Vanwege de versterkende en bloedzuiverende eigenschappen worden de vruchten en het sap van de zwarte bes gebruikt bij griep en verkoudheid en vanwege de urinedrijvende werking dus gunstig bij jicht en reumatische klachten. Op de Verkooptuin zijn de volgende soorten verkrijgbaar: ‘Ben Nevis’, ‘Black Reward’ en ‘Tsema’ allen oogstrijp vanaf half juli. De bessen van de soorten ‘Ben Sarek’ en ‘Silvergieter’s Zwarte’ kunnen vanaf eind juli geoogst worden. Het zijn soorten met grote trossen met middelgrote tot grote bessen.
De aalbessen en zwarte bessen kunnen vers worden gegeten of verwerkt worden tot jam of sap.
De Ribes uva-crispa, ook wel kruisbes geheten, is het stekelige neefje van bovenstaande bessen. ‘Uva’ is Latijn voor ‘druif’ en ‘crispa’ is kroezig, dit betekent dat de vruchten van de plant borstelig behaard zijn. De struik kan meer schaduw verdragen dan de aalbessen maar des te zonniger ze staat des te zoeter de vruchten worden. Meestal worden er twee tot driejarige struiken geplant in goed gedraineerde, iets kalkhoudende grond. Voor een goede vruchtzetting zorg je in het voorjaar voor een compostgift en in de zomer voor voldoende water. Kruisbessen dragen op jong hout. Vogels zijn in de winter dol op de knoppen en zomers op de bessen en kunnen schade aanrichten aan de struik. Door gesneden tenen knoflook in zakjes in de struiken te hangen kun je dit op een diervriendelijke manier voorkomen. Als de bessen de grootte hebben van een knikker kan de kruisbes uitgedund worden. De nog zure onrijpe vruchten kunnen dan tot jam worden verwerkt. De bessen bevatten vitamine C, de rijpe kunnen vers gegeten of verwerkt worden tot jam of sap. Vers gegeten zijn de bessen bloedreinigend en stimuleren de spijsvertering.
Er zijn diverse soorten verkrijgbaar, allemaal plukrijp in juli of augustus: ‘Tatjana’ en ‘Whitesmith’ twee soorten met groene vruchten. ‘Captivator’, ‘Hinnonmaki Röd’ en ‘Whinham’s Industry’ zijn soorten met rode vruchten en tot slot nog 2 soorten met gele vruchten, te weten ‘Invicta’ en ‘Hinnonmaki Gul’
Tenslotte hebben we nog twee bijzondere familieleden die het vermelden waard én te koop zijn op de Verkooptuin. Het gaat allereerst om de Ribes odoratum oftewel de Gele ribes. Dit is een soort die van nature voorkomt in Noord-Amerika. De struik wordt 1 – 2,5 meter hoog, bloeit in april/mei met goudgele geurende bloemen en draagt na de bloei grote donkerpaarse eetbare bessen met een zwarte bessensmaak. Verder vermelden we nog de Ribes nigrum x uva-crispa ook wel Jostabes geheten. Dit is een kruising tussen een zwarte bes en een kruisbes. De naam is een samenvoeging van de Duitse namen voor een zwarte bes, de Johannisbeer en de kruisbes, de Stachelbeer. Het is een zeer winterharde struik, zelfbestuivend en draagt vanaf begin juli vrij grote zwarte vruchten met een zoete zwarte bessensmaak. Ze kunnen vers worden gegeten of verwerkt tot sap of jam.
Beginnen met een voedselbos?
Overweeg je de aanplant van een zgn. voedselbos dan zijn bovengenoemde bessenstruiken uitermate geschikt. Een voedselbos is een ‘eetbaar bos’ waarin ruimte is voor o.a. bomen, struiken en kruiden. Ook dieren als insecten en vogels zullen er zich hier thuis voelen en vergroot je zo de biodiversiteit in jouw gebied.
Kom gerust een keer langs in onze gratis toegankelijke verkooptuin. Naast prachtige Ribessen verkopen we ook vele andere planten, boompjes, heesters en kruiden. De verkooptuin is open van dinsdag t/m zaterdag, van 10.00 tot 17.00 uur en op zondagen van 12.00 tot 17.00 uur.