Een veelzijdige notenboom
Ditmaal zetten we een vroege winterbloeier in de spotlight: de Hazelaar.
Sinds de prehistorie zijn de buigzame tenen van de Hazelaar (Corylus avellana) door de mens gebruikt voor het maken van allerlei producten. Duizenden jaren geleden bestonden de primitieve vissersboten vaak uit een raamwerk van hazelaartakken, bespannen met huiden en later met zeildoek. Ook hutten bestonden uit gevlochten matten van Hazelaar tussen houten palen, bestreken met een mengsel van klei en leem. Later werd de boom vaak aangeplant langs lanen en wandelpaden. De buigzame takken vlechten zich makkelijk in elkaar en vormen zo een schaduwrijke loofgang (oftewel berceau geheten in het Frans) zoals je die kunt aantreffen bij oude Franse kastelen. Tegenwoordig worden de tenen nog gebruikt voor het maken van hekken en manden. Hazelaarhout brandt goed en levert fraai houtskool om te tekenen.
De naam Corylus komt van het Griekse woord ’korulos’ dat ‘hazelaar’ betekent, ‘avellana’ is ‘afkomstig uit Avella of Abella’ (Italië).
De Hazelaar, behorend tot de Berkenfamilie, komt voor in bijna heel Europa, vaak als onderbegroeiing van loofbossen, in bergachtige streken tot op 1000 meter hoogte. De hazelaar houdt van een kalkrijke voedzame bodem en kan prima zon als schaduw verdragen. Het is een zgn. naaktbloeier en is éénhuizig, d.w.z er zitten zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen aan de boom. De mannelijke katjes ontwikkelen zich in de zomer in de bladoksels en beginnen te bloeien vanaf januari. De vrouwelijke knoppen zijn rond, omgeven door schubben en hebben rode stijlen die naar buiten steken. Daarmee vangen ze het stuifmeel op. Bestuiving vindt plaats door de wind en door bijen. Na de bloei verschijnt het blad dat evenals de takken, behaard is. Het sterk generfde blad is aan de voet hartvormig en loopt spits toe. In de herfst verkleurt het naar een gele kleur. De noten, in groene schutbladeren, verschijnen in trosjes van maximaal 4 stuks, zijn eirond en hebben een harde gladde schaal.
Hazelnoten als mensenvoedsel?
Hazelnoten zijn al sinds mensenheugenis een waardevolle vetrijke voedingsbron. Jagers, verzamelaars in het stenen tijdperk, verzamelden en roosterden hazelnoten om te bewaren tot de winter. Maar niet iedereen was vol lof over de hazelnoot als mensenvoedsel. Rembert Dodoens, arts en plantkundige, zegt in zijn Cruydeboeck (1554) het volgende: ‘Haselnoten voeden seer luttel (weinig) ende sijn quaet om verteeren, sy maken winden in die maeghe, ende pijn int hooft alsmense te veel etet.’ Voor médische doeleinden werd in het voorjaar en in de zomer bast en blad geoogst en gedroogd. Hiervan werd thee getrokken en o.a. ingezet bij de behandeling van spataderen en aambeien. Bij de behandeling van hoest werden gehakte noten vermengd met honing voorgeschreven.
De hazelmuis
Tegenwoordig wordt de Hazelaar in onze tuinen als vruchtboom gekweekt. De noten, rijk aan eiwitten, vitamine E en mineralen, kunnen naast gebruik in gebak, koekjes en chocolade ook tot hazelnootolie worden verwerkt. Niet alleen wordt de hazelnoot genuttigd door de mens, maar is ook geliefd voedsel van bosbewoners als de eekhoorn, vogels en muizen. In Zuid- Limburg komt o.a. de hazelmuis voor, familie van de eekhoorn, die na het nuttigen van voedsel in winterslaap gaat van oktober tot mei. Een echte langslaper dus.
Van de Hazelaar, die zo’n 2 tot 5 meter hoog wordt, zijn diverse cultivars verkrijgbaar zoals ‘Cosford’, ’Halle’sche Riesen’, ‘Webb’s Prize Cob’ en de ‘Rode Zellernoot’. Deze laatste cultivar is roodbladig. Niet elke Hazelaar is zelfbestuivend maar de nabijheid van een ander soort geeft een betere opbrengst. Een rariteit is de cultivar ‘Contorta’ ook wel de ‘kurkentrekkerhazelaar’ geheten. Deze in 1863 in Engeland ontdekte boom heeft wonderlijke gedraaide takken die op kurkentrekkers lijken. In bloei zorgt dit voor een fraaie aanblik. Deze hazelaar wordt maximaal 3 meter hoog en kan ook als kuipplant gehouden worden.
De meeste van bovengenoemde Hazelaars zijn tijdens ons openingsseizoen verkrijgbaar op onze Verkooptuin.