Collectie

Geneeskruidentuin

De Geneeskruidentuin van De Kruidhof heeft een bijzondere en meest uitgebreide geneeskruidencollectie van West-Europa. In de Geneeskruidentuin treft u veel oude en veelal nog gebruikte geneeskruiden aan. Onder leiding van Professor F.H.L. van Os is deze tuin in 1969 ingericht. De geneeskruiden zijn in groepen (perken) naar aandoening gerangschikt. Zo vindt men de smeerwortel (Symphytum officinale), een heilzaam kruid bij (o.a) stofwisselingsziekten in groep IV. In deze groep staan alle geneeskruiden die gebruikt worden bij stofwisselingsziekten. In totaal zijn er 24 groepen geneeskruiden, samen 411 planten en 74 planten die in sagen en legenden worden genoemd (groep XXIII). Met name deze tuin heeft door deze indeling een educatieve functie. In onze verkooptuin vindt u meer dan 70 soorten geneeskruiden terug.
Maakt u, zwervend door de tuin, kennis met het geneeskruid als helper van de mensheid. Vroeger, maar ook nu!

Bijbelse plantencollectie

Planten die veel voorkomen in de Bijbel of die een belangrijke rol spelen in de symboliek van het Christendom staan hier bij elkaar. In het kader van het jaar van het religieus erfgoed is in 2008 de Bijbelse Plantentuin helemaal gerestaureerd en opnieuw ingericht. U vindt er bijvoorbeeld de vijgenboom en de wijnstok, maar ook de mosterdplant. Van het zaad van de mosterdplant wordt in de Bijbel gezegd dat het het allerkleinste van alle zaden is. Veel plantennamen hebben in de Bijbel vooral een symbolische betekenis, maar er worden ook voedingsgewassen in genoemd die we nu nog dagelijks gebruiken. Bij alle planten vindt u een bordje met een verwijzing naar de Bijbeltekst waar de planten in zijn vernoemd, zodat u de betekenis in de Bijbel kunt terugvinden.

Berenburgborder

Sinds 1998 is deze tuin in De Kruidhof aanwezig. Een aantal kruiden die gebruikt worden om berenburg te bereiden staan in deze border. In deze border wortelen zo’n 21 planten. Uiteraard kalmoes, maar ook engelwortel, pepermunt, brandnetel, jeneverbes en kardemom. Berenburg is  halverwege de 19de  eeuw ontstaan uit huisvlijt  van de toenmalige herbergiers. Voornamelijk in  Friesland zag men in die tijd veelal een glazen pot op het buffet staan gevuld met brandewijn of jenever, waaraan allerlei zelf geplukte kruiden waren toegevoegd. De  eerste  naam  die  aan dit brouwsel werd  gegeven was kruidenbitter. Later werd dat berenburg, een kruidige drank die ook buiten Friesland steeds meer gedronken wordt. Niet alle kruiden staan in deze border, het recept is namelijk geheim.

Meditatietuin

De Meditatietuin is een geheel afgesloten tuin die doet denken aan de tuinkamers uit de oude Renaissancetuin. Door indeling in tuinkamers was het mogelijk een groot aantal verschillende tuinen  te creëren zonder dat ze storend op elkaar werkten. Hierdoor  ontstaat  een eigen en intieme sfeer.
In het midden van de tuin welt het water uit de bron des levens omhoog en stroomt symbolisch uit naar de vier windrichtingen. Water, als drager van het aardse leven. Juist dit voortdurend rustig stromende water brengt een extra element van bezinning in de tuin.

Bostuin

De Bostuin van De Kruidhof is een voorbeeld geworden van een natuurlijk bos. Geen productiebos maar een unieke leefgemeenschap voor mens en dier. U treft er een kleine verscheidenheid aan bomen  aan,  waarbij  ook  is gelet op de voor mens en dier eetbare vruchten en zaden als walnoot, hazelaar, els, hulst, eikel en berk. In een gedeelte van de Bostuin groeien planten die vroeger van nature in  Nederlandse bossen werd aangetroffen maar nu zeldzaam zijn geworden. Een bes, zelfs wettelijk beschermd en beukvarens tieren hier welig in de ondergroei. In een ander gedeelte van de Bostuin bestaat de vegetatie voor een groot deel uit voorjaarsbloeiende stinzenplanten als holwortel, vingerhelmbloem, daslook en bostulp. Stinzenplanten  zijn planten die men aantreft op plaatsen die vanouds  gehoord hebben bij stinzen of states,  buitenplaatsen en oude boerderijen. Stinzenplanten komen buiten die terreinen in dezelfde omgeving niet in het wild voor (bron: D.T.E. van der Ploeg).

Varenhof

Een grote vijver met watervalletjes ligt centraal in de Varenhof. Varens behoren tot de oudste planten die onze aarde haar groene aanzien geven. Nog steeds is de enorme variatie in bladstructuren en bladkleuren een lust voor het oog van elke natuurgenieter en tuinbezitter. Centraal in de Varenhof liggen  een  grote vijver met watervalletjes. Bomen en struiken, aangevuld met een wal aan de westzijde, geven een intieme sfeer die uitnodigt om langs de kronkelpaden op ontdekkingstocht te gaan. Varens voelen zich thuis in veel milieus. Kroosvarens (A zolla sp.) in de vijver, bolletjesvaren (Onoclea sensibilis) en de vele soorten koningsvarens (Osmunda sp.) groeien langs de oever. Beschaduwd onder de fraaie bomen ontdekt de bezoeker niervarens (Dr yopteris sp.), naaldvarens (Polystichum sp.) en verschillende vrouwtjesvarens (Athyrium sp.).

Muziektuin

Spelen met combinaties, kleuren en geuren. Dat geldt voor onze Muziektuin,  de enige tuin waar cultuurhistorische- of biotoop waarde wordt verdrongen door de schoonheid van een uitbundige bloei en pracht. De combinaties van planten en borders zijn een goed voorbeeld van uitgekiend landelijk tuinieren. Het gaat dan bij voorkeur om kruidachtige planten met de charme van wilde voorouders in een zo natuurlijk mogelijk uitziende tuin. Niet alleen zijn bekende en veilige combinaties van planten gezocht, vooral experimenten trekken de belangstelling. Veel liefhebbers doen daarom inspiratie op voor hun eigen tuin in de verschillende veelkleurige en bloemrijke borders van de muziektuin. Vanaf het bankje in het prieel heeft u een schitterende doorkijk via de rozenpilaren naar het Rosarium en de mooie berceau in de Fruithof.

Keukenkruidentuin

De Keukenkruidentuin laat zien hoe kleuren en geuren in een uit gebalanceerd evenwicht kunnen samengaan. Op het hoogtepunt van de bloei lijkt deze tuin een kleurige lappendeken. Hier groeien de smaakmakers van uw maaltijd! Het gebruik van kruiden in de keuken is gebaseerd op zeer oude gebruiken. Kruiden als komijn en salie bijvoorbeeld zijn niet alleen smaak verfijners, zij bevorderen ook een goede spijsvertering. Deze kruiden vinden we dan ook terug in de Geneeskruidentuin. Smakelijk én gezond dus. Keukenkruiden kunnen ook gedroogd of op andere wijze houdbaar worden gemaakt, onder andere in olie of azijn. Het verse product smaakt echter altijd beter. De meeste keukenkruiden kunt u gelukkig op de vensterbank of als kuipplant op het terras k weken.

Verfplantencollectie

Verf- en kleurstofplanten werden vroeger op grote schaal verbouwd. De planten werden gebruikt voor het verven van textiel, terwijl schilders er ook hun verf van maakten. Huiddecoratie stond echter aan de bron van de meeste kleuren. Ook nu wordt de Indiaanse rode kleurstof annatto uit Zuid-Amerika nog gebruikt in lippenstift. De Latijnse soortnaam ‘tinctorum’ (= van de ververs), waarmee sommige verfplanten worden aangeduid, houdt verband met dit gebruik. Door uitvinding van synthetische kleurstoffen raakten verfplanten in de loop van de negentiende eeuw in onbruik. De bekendste verfplanten zijn meekrap (rood), wede (blauw) en wouw of verfbrem (geel). Vooral meekrap was eeuwenlang in cultuur. De rode verfstof werd niet alleen gebruikt om textiel te verven, maar ook de dieprode ‘Turks rood’ glans van de gewaden op de zeventiende-eeuwse meesterwerken kwam van de meekrap. Uit de plant wede wordt de blauwe kleurstof Indigo getrokken. De belangrijkste toepassing ligt in het kleuren van spijkerbroeken. Ook nu nog is voor velen verven met kruiden een plezierige hobby. Bovendien zijn veel verfplanten ook fraaie sierplanten. De meeste kruiden in de Verfplantencollectie van De Kruidhof misstaan daarom ook niet in de bloementuin.

Rosarium

Rozen boeien mensen al eeuwenlang. Ongeveer 2700 jaar voor Christus was er al een vorm van tuinkunst in China. Hoewel de roos toen nog niet tot de populaire planten behoorde, werd hij al in potten gehouden. Griekse schrijvers uit de oudheid verhalen ook over rozen.
Een revolutionaire omwenteling in de rozencultuur ontstond toen in de achttiende eeuw vertegenwoordigers van de Oost-Indische Compagnie gekweekte rozen uit China meenamen. Toen ontstond in Europa heel nieuwe rozencultuur door deze rozen onderling en met andere soorten te kruisen. Daarmee deden de langbloeiende en geurende rozen in schitterende kleuren hun intree.
Sindsdien  zijn  kwekers dagelijks met veel liefde en geduld bezig nog mooiere soorten te ontwikkelen. Rozen zullen de eeuwen doorstaan! (bron: De glorie van rozen, uitgeverij Terra). Het Rosarium van De Kruidhof is aangelegd in 2007 en de rozencollectie is samengesteld door medewerkers van De Kruidhof.

Fruithof

Oude fruitrassen zijn in overvloed te vinden in onze Fruithof. Onbespoten en kwalitatief goede appels, peren en bessen maken deze tuin van cultuurhistorische waarde.
Een belangrijk deel van het erfelijk materiaal van eeuwen fruitcultuur dreigde na de Tweede Wereldoorlog verloren te gaan! Gelukkig neemt de belangstelling voor oude fruitrassen weer toe. In 1989 werd de Noordelijke Pomologische Vereniging opgericht met als doel: red wat er nog te redden valt en bevorder het gebruik en beheer van oude fruitrassen. De hoogstam moet weer terug!

De Kruidhof ondersteunt van harte het streven naar het behoud van deze souvenirs van eeuwen. Dat dit geen nostalgie is, bewijzen oude fruitrassen met een goede kwaliteit, een sterk, niet overmatig ziektegevoelig karakter en een gezonde, smakelijke en vaak bewaarbare vrucht. Wat ons betreft: onbespoten! De productiewaarde is wat minder maar daar staat de cultuurhistorische, ecologische, landschappelijke en sier waarde tegenover.

In een deel van de Fruithof worden vruchten in het kader van Wrâldfrucht gekweekt. Wrâldfrucht promoot streek- en waddenproducten. Tijdens het laatste evenement van ieder seizoen, de Oogstdag & Fruitshow, wordt de oogst van de Fruithof, zo’n tachtig rassen, gepresenteerd.

Oude cultuurgewassen

De landbouwgewassen in deze tuin roepen de herinneringen aan vroeger op. In de Friese Wouden had men vroeger veel meer dan nu kleine gemengde bedrijfjes, waar naast het houden van vee, gewassen als boek weit, vlas, vezel- hennep, lupine, cichorei, tabak en suiker wortel werden geteeld. Nu gebruiken veredelaars van granen de oude soorten als kruisingouder. In het bijzonder om in de nieuwe rassen de oude sterke genen in te brengen en minder ziektegevoelig te maken. Bijvoorbeeld Pharaotarwe waarvan De Kruidhof in de winkel koekjes verkoopt.

Heemtuin

Vanuit de overtuiging dat biodiversiteit een onmisbare voorwaarde is voor ons leven en dat biodiversiteit een belangrijke educatieve waarde heeft voor botanische tuinen heeft De Kruidhof in 2010 een geheel nieuw terrein ingericht om de biodiversiteit van de Noardelike Fryske Wâlden na te bootsen in deze heemtuin. Een prachtig stukje gevarieerde inheemse natuur. Rondom de vijver een open grasachtige begroeiing met wilde planten, zo- als die van oudsher in het landschap voorkwam. Door eens per jaar te maaien en het maaisel af te voeren worden ondergrond en toplaag zo schraal mogelijk gehouden. Daardoor werd de Heemtuin steeds soortenrijker. Daarbij is getracht verschillende milieus te creëren. Hogere grond en lagere natte veengebieden liggen op enkele meters afstand. Iedere soort vindt zijn eigen plekje, waar zij zich kan handhaven en uitzaaien. In het lagere natte hooiland treft u bijvoorbeeld nog rietorchis en moeras-wespenorchis, Spaanse ruiter en grote ratelaar aan. Onze Heemtuin toont een uniek landschap zoals dat aan het begin van de 20ste eeuw maar ook nu nog in het prachtige historische coulisseland- schap van Achtkarspelen te zien is. Het is ook de tuin met de vele gezichten, elke voorjaars- of zomermaand laat deze tuin andere prachtige kleuren zien.

Vlindertuin

Uw tuin vol vlinders! Dat kan met vlinder vriendelijk tuinieren. Tuinen en parken zijn helaas geen vervanging voor de natuurlijke leefgebieden van vlinders, maar toch kunt u uw tuin zó inrichten dat u van zo’n vijftien tot twintig verschillende vlinders kunt genieten. Plantkeuze speelt hierbij een belangrijke rol. Veel kruid- achtige en inheemse planten zijn met kleur en geur vlindertrekkers van formaat. In een zo natuurlijk mogelijke tuin is plaats voor mens en dier. Vlinders gedijen in een milieu met luwte, warmte, afwisseling in bloeitijd en diversiteit van de beplanting en voedsel. Waardplanten zijn nodig als voedsel voor de rups, nectarplanten als voedsel voor de vlinder. In de Vlindertuin kunt u zien welke planten vlinders trekken.  (Vlinders worden actief bij een temperatuur van ongeveer 20 graden Celsius).

In de Vlindertuin vindt u ook een bijenstal met observatiekast. Deze wordt beheerd door leden van de Imkervereniging Kollumerzwaag e.o. In Nederland komen meer dan tweehonderd soorten bijen voor, waar van de meeste solitair leven. (Vlinders worden actief bij een temperatuur van ongeveer 20 graden Celsius).

Prehistorische hof

Dat de prehistorische mens kruiden gebruikte staat wel vast. Of deze speciaal werden gekweekt is echter niet zeker. In het wild stonden immers kruiden genoeg die bruikbaar waren en waarvan hij wist dat ze tegen bepaalde ziektes en aandoeningen gebruikt konden worden. In de Prehistorische hof krijgt u een beeld van een typische jagersnederzetting. De Prehistorische hof wordt gebruikt voor workshops en educatie. In het IJstijdenmuseum is meer informatie beschikbaar over deze nederzettingen.

Boerenbloementuin

Deze tuin is in 2008 aangelegd. De eerste Boerenbloementuin van De Kruidhof uit de jaren tachtig moest eerder plaats maken voor een ruimer terras  rondom  het tuincafé. Deze nieuwe boerenbloementuin heeft de vorm van een stalraampje. De structuur is aangegeven met vrouwenmantel, een van de vaste planten in de oude boerentuin.
Naast vaste planten zoals de pioenroos, de margriet, de oosterse papaver  en de akelei horen ook een- en tweejarige bloemen thuis in de boerenbloementuin, net als bol- en knolgewassen zoals sneeuwklokje, narcis en dahlia. Behalve voor de sier dienden de bloemen ook nuttig te zijn. Zo kan van de eenjarige goudsbloem niet alleen zalf gemaakt worden, met de bloemblaadjes kleurde de boerin de boter mooi goudgeel. Een goede traditie was het wekelijkse onderhoud op zaterdagmiddag. Nadat de perkjes netjes waren geschoffeld en de stoep geschrobd of aan- geveegd, werd tenslotte het grind aangeharkt, zodat alles er op zondag piekfijn uitzag.

Middeleeuwse Kloostertuin

Onze nagemaakte Kloostertuin vindt zijn oorsprong in de Middeleeuwen. Hoewel  kruidenteelt  verder  teruggaat  in  de  historie was het ten tijde van Keizer Karel de Grote (768 – 814) dat deze  teelt  van  geneeskrachtige  gewassen  populair zou worden. Uit  812  dateren  de  beroemde  Capitularia de Villis,  een verzameling keizerlijke verordeningen. Daarvan is  hoofdstuk 70 geheel gewijd aan het feit dat bij de verblijfplaatsen van de toenmalige bestuurders een bepaald aantal soorten moes- en geneesplanten moest worden gehouden in kruidentuinen. Waarschijnlijk werd de plantenlijst samengesteld door een Benedictijner monnik. Geleid door de leefregels van Benedictus speelde juist deze kloosterorde een belangrijke rol bij de invoering van kruidencultuur en kloostertuinen.

De Capitularia de Villis worden beschouwd als een uniek historisch document dat niet alleen de basis vormde voor de uitbouw van kruidentuinen, maar ook de volksgezondheid sterk verbeterde. Sierplanten en struiken ontbreken geheel, de nadruk werd gelegd op gezonde voeding en geneeskracht. Met perzik, amandel, kardoen, artisjok en vijg zijn invloeden uit zuidelijke (warmere) streken herkenbaar. Omdat de hedendaagse moes- en kruidenplanten hier hun oorsprong vinden is de middeleeuwse klooster- of Karel de Grote tuin een blijvende herinnering aan ons verleden. Hier staan de oerplanten van de huidige kruiden.

Speeltuin en Tuincafé

Na een wandeling door onze tuinen bent u nu aangekomen bij ons tuincafé met terras. Naast het terras is een speeltuintje voor de kleintjes en aan de overkant is een educatieve speeltuin voor de grotere kinderen waar ze zich kunnen uitleven. Dat kinderen al op vroege leeftijd in aanraking komen met natuurbeleving vindt De Kruidhof belangrijk om zo ook het belang van botanische tuinen voor de toekomst te onderstrepen. In deze tuin, aangelegd in 2010, lijkt spelen voorop te staan. Toch is de hele tuin gericht op natuurbeleving. De elementen water en zand spelen hierbij de hoofdrol. Zo kunnen de kinderen een waterval creëren door te draaien aan een schoepenrad. Ook kunnen de kinderen emmers vullen door te draaien aan een gemaal. Tevens kent de speeltuin een mooie kabelbaan en een groot klimtoestel. Het spel eromheen verzinnen de kinderen, die hun inspiratie wellicht uit de andere thematuinen halen, zelf.

Verkooptuin en winkel

Grenzend aan Het Tuincafé vindt u de Verkooptuin waarin veel planten, fruitbomen en kruidensoorten te vinden zijn. Ook een kijkje in onze museumwinkel is de moeite waard, u vindt hier tuingerelateerde artikelen, een groot zadenassortiment en leuke hebbedingetjes om cadeau te geven of lekker zelf te houden.

Labyrinth

Op 22 maart 2014 is door de Rotary Club een labyrinth aangelegd. Bezoekers kunnen hier een spirituele ervaring opdoen door een wandeling door het labyrint te maken en te verzinken in gedachten over hun levenspad.   Het Labyrinth is geïnspireerd op een Zweeds Labyrinth uit het boek Labyrinths Mazes van Jürgen Hohmuth. Meer informatie

IJstijdenmuseum

In het IJstijdenmuseum worden verschillende collecties zwerfstenen, fossielen, mineralen en artefacten gepresenteerd.
Daarnaast ontwikkelt en presenteert het museum fiets- en wandeltochten in het woudengebied in Fryslân. Het woudengebied is in de ijstijden ontstaan en de sporen daarvan zijn nog steeds in het landschap terug te vinden.